30 Ekim 1923 tarihinde Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa`yı Köşk`e davet eder ve şöyle der:
- Sevgili Paşam, Cumhuriyet`in ilk başbakanı olarak seni düşünüyorum.
İsmet Paşa itiraz edecek gibi olur. Bunun üzerine Atatürk:
- Dur, hiç itiraz etme. Niye seni seçtiğimi anlayacaksın. Bizi yine büyük bir savaş bekliyor. Lozan Baş Delegesi olarak durumu biliyorsun.
Atatürk memleketin durumunu anlatmaya başlar "Biz yoksul bir köylü devletiyiz. Hastalıklı ve borçlu bir vatan teslim aldık. Her mevsim kullanılabilir karayolumuz yok denecek kadar az. Sadece 4000 km kadar demiryolumuz var. Üstelik bir metresi dahi bizim değil. Denizciliğimiz acınacak durumda. Köylümüz topraksız.
Güya tarım ülkesiyiz ama ekmeklik buğdayı bile dışarıdan alıyoruz. Hayvancılığımız çok kötü durumda.
Doktor sayımız 337, sağlık memuru sayımız 434, ebe sayısı 136`dır. Pek az şehirde eczane var. Salgın hastalıklar insanımızı kırıyor. Sadece trahomlu 3 milyon insanımız var. Verem, sıtma, tifo, tifüs salgın halinde. Bit, pire ciddi sorun. Bebek ölüm oranı % 60, nüfusun % 80`i kırsal bölgelerde yaşıyor. Telefon, otomobil, makine yok. Sanayi ürünlerinin tümünü dışarıdan alıyoruz. Elektrik sadece İstanbul`un ve İzmir`in bazı semtlerinde var.
Düşmanın yaktığı köy sayısı 830, bina sayısı 114408, Yunanistan`dan gelen göçmen sayısı 500 bin civarında olacak.
Mali durumumuz içler acısı. İktisatçımız da yok denecek kadar az. Eğitim durumumuz da çok kötü. Okuma çağındaki çocukların ancak dörtte biri okula gidebiliyor. Kültür eserleri kaçırılmış, halen kaçırılmaya devam ediyor.
Cumhuriyete uygun bir anayasaya gereksinme var. Önümüzde örnek yok ama yılmamak gerekir. Bundan sonra daha hızlı ilerlemek zorundayız.
Yoksul ve esir ülkelere örnek olacağız. Kaderin bizim kuşağımıza yüklediği kutsal bir görev bu.
Bu büyük görevin ağırlığını ve onurunu seninle paylaşmak istedim.
Allah yardımcımız olsun."
Sevgili okurlarım işte günümüzde eleştirilmeye çalışılan, dil uzatılan ve çağdaşları diktatörlere (Hitler, Mussoloni, Franco) benzetilmeye çalışılan bu insanlar, Atatürk ve İsmet Paşa böyle bir Türkiye devraldı. Üstüne üstlük 1939 yılında tüm dünyayı saran II. Dünya Harbi de İsmet Paşa`nın döneminde patladı.
"Onlar da kimmiş, neler yapmış?" anlamında söylemlerde bulunan ve onuncu yıl marşını dinlerken asabı bozulanlar bunları bilmiyor mu?
Bilmiyorlarsa cahildirler; eğer biliyor ve buna rağmen yapılanlara dil uzatıyorlarsa bu da tehlikeli cehalettir.
