Halkı Kurtarmalıyız

Tarih 30 Ekim1923. Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa´yı köşke davet eder.
Ülkemizin son durumu hakkında hazırlattığı raporları İsmet Paşa´ya böyle sunar:
?Sevgili Paşam,
Cumhuriyetin ilk başbakanı olarak seni düşünüyorum. Dur! Hiç itiraz etme. Niye seni seçtiğimi şimdi anlayacaksın. Bizi yine büyük bir savaş bekliyor. Durumumuzun bir bölümünü cephe komutanı ve Lozan Baş Delegesi olarak elbette biliyorsun. Büyük devletlerin bu sefil duruma bakarak kısa zamanda pes edeceğimizi sandıklarını Lozan dönüşü sen bize anlattın. Ben sana şimdi bildiğinden daha da acıklı olan genel durumu özetleyeceğim.
Bize, borçlu, hastalıklı bir vatan miras kaldı. Dört mevsim kullanılabilir karayolumuz yok denecek kadar az. 4000km kadar demir yolu var. Bir metresi bile bizim değil. Üstelik yetersiz. Ülkenin kuzeyini güneyine, doğusunu batısına bağlamaz. Vatanın bütünlüğünü sağlamamız şart. Denizciliğimiz acınacak durumda. Köylümüzü topraklandırmalıyız. İhtiyacı olan bir çift öküz ile bir saban vermeliyiz. Doğudaki aşiret, bey, ağa düzeni, Cumhuriyetle de insanlıkla da bağdaşmaz. Bu durum düzeltilmeli. Halkı kurtarmalıyız. Tefeciler her yerde halkı eziyor. Güya tarım ülkesiyiz ama ekmeklik unumuzun çoğunu dışarıdan getiriyoruz. Bazı hastalıklar hayvancılığımızı öldürüyor.
Doktor sayımız 337, sağlık memuru 434, ebe sayısı 136. Pek az şehirde eczane var. Salgın hastalıklar insanlarımızı kırıyor. Üç milyon insanımız trahomlu. Sıtma, tifüs, verem, frengi, tifo salgın halinde. Bit ciddi sorun. Nüfusumuzun yarısı hasta. Bebek ölüm oranı yüzde altmışı geçiyor. Nüfusun yüzde sekseni kırsal bölgede yaşıyor. Bunun önemli bölümü göçebe. Telefon, motor, makine yok. Sanayi ürünlerini dışarıdan alıyoruz. Kiremidi bile ithal ediyoruz. Elektrik sadece İstanbulu´un ve İzmir´in bazı semtlerinde var.
Düşmanın yaktığı köy sayısı 830. Yanan bina sayısı 114.408. Ülkeyi neredeyse yeniden kurmamız gerekiyor. Yunanistan´dan gelen göçmen sayısı 400.000´i geçecek. İktisadi hayatımız da eğitim durumuz da içler acısı. İktisatçımız da çok az. Zorunlu okuma yaşındaki çocukların ancak dörtte birini okutabiliyoruz. Halkın eğitim sorunu çözülmemiş. Oysa Cumhuriyet´in insan malzemesini hazırlamalı, namus cephesini güçlendirmeliyiz. Kültür eserleri kaçırılmış, kaçırılmaya devam ediyor. Raporda daha ayrıntılı, daha acı bilgiler var. Bunları bakanlara ve parti yönetim kuruluna da ver. Genel durumu tam olarak bilsinler. Bütçemiz, gelirimiz yetersiz. İktisadi çıkmazdan kurtulmak için geliştirdiğim bir düşüncem var. Bu düşünceyi günü gelince değerlendiririz. Hedefimiz milli iktisat, bağımsızlığın sürekli olması için iktisadi bağımsızlık temel ilkemiz olmalı. Osmanlı bu gerçeği geç fark etti. Far ettiği zaman çok geç kalmıştı.
Cumhuriyet´e uygun bir anayasa gerek. Bu zor durumdan nasıl çıkılabileceğini gösteren ne bir örnek ne de bir deney var önümüzde. Ama yılmamak, ucuz, geçici çarelerle yetinmemek, halkı kurtarmak için sorunları çözmek, kalkınmak, ilerlemek, Milli Egemenliğe dayalı, uygar ve özgür bir toplum oluşturmak zorundayız. Bunun için gerekli yöntemi, yolu birlikte arayıp bulacağız. Yoksul ve esir ülkelere örnek olacağız. Kaderin bizim kuşağımıza yüklediği kutsal bir görev bu.
Bu büyük görevin, ağırlığını ve onurunu seninle paylaşmak istedim.
Allah yardımcımız olsun.?
Kaynak: Kurtul Altuğ´un bir gazetede Nabız adlı köşesinde yayınlanan Atatürk´ten İsmet Paşa´ya adlı yazısı.