Mayıs ayı Çerkeslerin yüreğinde ince bir sızı

Geçen Sayıdan Devam
ÇERKESLERİN MALLARI YOK PAHASINA SATILDI
Savaştan galip çıkan Cumhuriyet Türkiye´sinin milliyetçi kadrolarından bazılarının, Gönen, Manyas ve Bandırma´da yerleşik Çerkesleri; Afyon, Sivas, Tokat, Urfa, Muş, Bitlis, Konya, Niğde ve Malatya taraflarına dağıtarak açıktan söylemeseler de onları asimile etmeyi amaçladıklarında mutabakat vardır. İlk sürgün 18 Aralık 1922 tarihinde Gönen´in Mürüvvetler (Çizemuğ hable) köyünde uygulanmıştır. Topluca sürülen bu köyle ilgili kayda değer bir tepki olmayınca diğer 14 Çerkes köyünün sürgün kararnamesi Mayıs 1923´te uygulamaya konulmuştur. Kararname çok acımasızdır; her aile ancak bir kağnı arabasının götürebileceği kadar eşyasını alabilmektedir. Çerkesler mallarını yok fiyatına elden çıkarmak zorunda kalırlar. Jandarmalar tarafından kuşatılan köylere giriş-çıkışlar yasaklanmış, belirli alıcıların insafına bırakılan satışlarda normal fiyatı 200 lira olan bir çift öküz en çok 30 liraya elden çıkarılmıştır.
SÜRGÜN EDİLEN KÖYLER VE SÜRGÜN TARİHLERİ
Gönen´e bağlı köyler:
1-Üçpınar Köyü
28 Mayıs 1923 Pazartesi
2-Muratlar Köyü
5 Haziran 1923 Salı
3-Armutlu (Sızıköy)
9 Haziran 1923 Cumartesi
4-Dereköy (Keçideresi)
3 Haziran 1923 Çarşamba
5-Çınarlı (Keçeler) köyü
16 Haziran 1923 cumartesi
Not: Gönen´in Çerkes köylerinden Karalar çiftliği, Bayramiç, Hacı Menteş ve Ayvalıdere köyleri de tüm malları sattırılmış ve göçe hazır vaziyette uzun süre bekletilmişlerdir.
Manyas´a bağlı köyler:
1-Boğazpınar (Mürüvvetler)
Aralık 1922-Ocak 1923 arası
2-Kızılkilise (Kızılköy)
7 Haziran 1923 Perşembe
3-Yeniköy
7 Haziran 1923 Perşembe
4-Dümbe (Tepecik )
7 Haziran 1923 Perşembe
5-Ilıca (Ilıcaboğaz)
11 Haziran 1923 (Şimdi Susurluk´a bağlı)
6-Karaçallık
13 Haziran 1923 Çarşamba
7-Bolağaç
13 Haziran 1923 Çarşamba
8-Değirmenboğazı
21 Haziran 1923 Perşembe
9-Hacıosman
21 Haziran 1923 Perşembe
Not: Manyas ilçesine bağlı Işıklar, Hacıyakup, Süleymanlı, Durak, Çakırca, Elkesen, Çavuşköyü, Kızık, Kulak, Eskimanyas, Tatarköyü, Haydar, Esen, Ergili, Salur, Hamamlı, Muradiye, Geyikler köyleri de mallarını hiç fiyatına satmış olup her an sürgün olacakmış gibi hazır bekletilmişlerdir.
İLK TEPKİ MEHMET FETGEREY ŞOENU´DAN
14 Çerkes köyünün sürgününe karşı, kitle hareketi olarak nitelendirilebilecek bir tepki olmamıştır. Nitekim Mürüvvetler köyünün sürgünü sırasında bir karşı tepkinin olup olmayacağı adeta gözlemlenmiş, olmayınca da diğer köylerin sürülmesine dair kararname yayınlanmıştır. Buna karşın değerli bir düşünür, yazar ve Kafkas milliyetçisi olan Mehmet Fetgerey ŞOENU peş peşe kaleme alıp Türkiye Büyük Millet Meclisi´ne sunduğu iki önemli yazı ile ferdi tepkisini ortaya koymuştur.
F. Şoenu, Çerkeslerin bu ülke için yaptıklarını, Türk topraklarında Çerkes Devleti kurmak gibi bir amaçlarının olmadığını, Çerkeslerin özelliklerini, sürgün sırasında yaşanan ıstırapları ve kayıpları anlattığı yazılarında Meclisin ne yapması gerektiğine ilişkin oldukça geniş ve okunması, bilinmesi gereken yazıları nedeniyle yaşam boyu bir daha yayın yapmamak gibi bir cezaya çarptırılmıştır. Ancak bu yazıları ile F. Şoenu amacına ulaşmış, Çerkes aydınları Rauf Orbay, Hunca Ali Sait Paşa ve diğerlerinin gayretleri de eklenince sürgün durdurulmuş ve bir yıl sonra per perişan ve ellerinde hiç bir şeyleri kalmamış halde 14 köyün sakinleri geri dönmüşlerdir. Ancak bu sefer de başka aksiliklerle karşılaşmışlardır.
ÇERKES KÖYLERİNE, BULGARİSTAN GÖÇMENLERİ YERLEŞTİRİLDİ
Bazı köylere Bulgaristan göçmenleri yerleşmiş (Hacıosman Köyü gibi) onları evlerinden çıkartmak hayli zor olmuş, evlerini, bağ-bahçelerini talan edilmiş halde bulmuşlardır. Dereköy örneğinde olduğu gibi geri dönenler uzun bir süre kendi muhtarlarını dahi seçememiş, Kaymakamlıkça atanan yöneticiler tarafından idare edilmişlerdir. Düğünlerini, milli oyunlarını, mızıka ile yapamamış, girişimde bulunanların enstrümanları ?Burası Rusya değil? denilerek toplanmış, düğünleri dağıtılmıştır.
Gönen Manyas Sürgünü ya da Güney Marmara Sürgünü olarak bilinen ve Cumhuriyet tarihinin ilk iç sürgünü olan bu acı olaylar hakkında daha çok araştırma yapılacaktır. Federasyonumuz bu konuda yapılacak yüksek lisans ve doktora araştırmalarını desteklemeyi sürdürecektir.
Haber Merkezi