Zulüm, doğrudan doğruya vicdan ile ilgili bir kavramdır. Vicdanlı kişi zalim olamaz. Çünkü empati yeteneği vardır. Başkalarına zulüm yapamaz.
İnsanlar zulmetmeyi bir takım yollarla öğrenir:
1- Aileden, çevresinden öğrenir; çocuklarına şiddet uygulayan bir babadan, babanın şiddet uygulamasını meşru sayan bir anneden oluşan aile çocuğuna zalimliği öğretir.
Toplumsal kabul açısından da bazı atasözlerimiz bu olayı destekler. Örneğin: ?Dayak cennetten çıkmadır?, ?Nush ile uslanmayını etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir?, ?Kızını dövmeyen, dizini döver?, ?Kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmemeli??vb.
Böyle bir ailede yetişen çocuk, zulmü yaşayarak öğrenir. Yaşamın kendisi tüm eğitim süreçlerinden daha etkilidir.
2- Eğitim sürecindeki yöntemlerden öğrenir: Dogmatik, ezberci, sorgulamayan, yargılamayan bir eğitim süreci de zalim bireyler yetiştirir. Ezilerek eğitilen bir çocuk, büyüyünce ezmeyi öğrenir. Çünkü aldığı gibi hatta üstüne katarak satacaktır. Kendisine söz hakkı tanınmayan çocuk, başkalarına söz hakkı tanımaz. Hele hele dogmatik eğitim, insanın ruh sağlığı ve kişilik gelişimi bakımından son derece olumsuz etkiler yapar.
Dogmatik eğitim alan kişiye göre, kendisi gibi düşünmeyen herkes yanlıştır. Haksızdır. Haindir. Bu nedenle de her türlü zulmü hak etmektedir.
3- Eğitimin içeriğinden öğrenir: eğitim sürecinde çocuğun kafasında biz ve ötekiler kavramı oluşturmak şiddet eğilimi yaratır. Böylece oluşan düşmanlık faktörü zalim kişilikler geliştirebilir.
Türkiye´nin 1980 öncesindeki ötekileştirme sürecinin ülkemizi nasıl bir felakete sürüklediğini gördük.
4- Bilinçli olarak düşman yaratmadan öğrenir: Genellikle din, mezhep, ırk ya da millet üzerinden yapılan ötekileştirmeler büyük olasılıkla zalim yaratır. Çünkü bu eğitimde düşmanın yani ötekinin yaşama hakkı yoktur.
5- Alt kültürden öğrenir: Bazı grupları düşman sayan alt kültürler dünya üzerinde çok yaygındır. Örneğin tarih içerisinde komünistler, sosyalistler, dinsizler, Yahudiler, Müslümanlar çeşitli alt kültürler tarafından düşman olarak görülmüşlerdir. 11 Eylülden sonra oluşan ?İslamofobi? etkisiyle Müslümanlar düşman olarak görülmektedir. İslamofobik bir kişi doğal olarak İslam olana karşı zalim bir tutum içerisine girebilir.
Sonuç olarak herkes şunu çok iyi bilmelidir: ?HİÇBİR ZALİMİN BAŞARISI KALICI DEĞİLDİR.?