Karmaşık 1 Mayıs tarihimiz ve İşgal altında 1 Mayıs

Osmanlı'da 1 Mayıs ilk kez ne zaman kutlandı?
Bu tarihçiler tarafından yıllardır tartışılan bir konu.
Çok yakın geçmişe kadar genel kanı ilk olarak Üsküp`te kutlandığı yönündeydi.
Disk Genel-İş Sendikası'nın arşivinde yer alan bildiriye ve tarihçi Dr. Oktay Gökdemir`in verdiği bilgilere göre ilk 1 Mayıs, 1906`da Basmane Altınpark'taki bir çınar ağacının altında kutlandı.
Bildirinin günümüz Türkçesine çevirisi şu şekilde:
"Yurtsever Kardeşlerim!
Şerefli Gazete Çalışanları!
Haberiniz olsun ki,
1 Mayıs Dünya İşçileri Bayramı münasebetiyle amele kıraathaneleri civarındaki tren istasyonu mevkiinde toplantı ve gösteri vardır."
(Cemiyet Reis Vekilleri Celil ve İsameddin Efendi 1906)
İzmir'i 1909'da Üsküp izledi. İstanbul'da ise ilk 1 Mayıs kutlaması 1910'da yapıldı. Osmanlı döneminde işçi örgütlenmesinin en gelişmiş olduğu yerlerden biri Selanik`ti ve 1911 yılında burada tütün, liman ve pamuk işçileri 1 Mayıs gösterisi düzenleyerek bu günü kutladılar.
*
İşgal altında 1 Mayıs…
1919, 1920, 1921…
1 Mayıs işçi bayramları işgal altındaki İstanbul'da bağımsızlık mitinglerine dönüştü.
İşgal güçlerinin yasaklamalarına rağmen kutlamalara katılımlar yoğundu.
1922 yılındaki 1 Mayıs işçi bayramı ise bu kutlamalar arasında en dikkat çekeni oldu.
Tevhid-i Efkar gazetesi işgal güçlerinin yasaklamasına ve askeri suç kabul edileceğini açıklamasına rağmen müdahale etmediği o eylem gününü şöyle anlatıyor:
"Türkiye Sosyalist, sosyal demokrat, beynelmilel amele ittihad, Ermeni Hınçak, işçi ve çiftçi fırkaları ile imalat-ı harbiye fabrikalarına mensup 1500`e karib amelenin ve işçi kadının merkez-i umumisi binası önünde tecemmuunu müteakip Türkiye Sosyalist Fırkası Reisi Şakir Rasim Bey, kısa bir hitabe ile dünya işçilerinin bayramı başladığını söyledi. Bu esnada bir alkış tufanı içinde `Yaşasın sosyalistler, kahrolsun burjuva hükümeti!` avazeleri yükselmeye ve mızıka tarafından da Enternasyonal ve 1 Mayıs marşları çalmaya başladı.
Bundan sonra önde bayraklar ile kadınlar ve arkada mızıka ile erkekler olduğu halde kırmızı bir dalga şeklinde sosyalistler Şişli`ye doğru yürümeye başladılar. Yürüyüş esnasında mızıka ile beraber amele hep bir ağızdan Enternasyonal marşını söylüyordu. Tramvaylar durmuş, halk ilk defa şehrimizde şahidi olduğu tezahüratı temaşaya dalmıştı."